Tôi sinh ra trong một gia đình có cha mẹ đều là giảng viên đại học. Nhà tôi nằm trong khu tập thể của trường ĐHSP, xưa kia vốn là khu biệt thự kiểu Pháp rộng lớn của cố giáo sư Nguyễn Thúc Hào, sau này được chia cho năm nhà vốn là giảng viên, cán bộ của trường. Người ta vẫn bảo nhau rằng đây là khu đất thiêng, nhờ có hương hồn cụ Hào – một trong hai vị giáo sư toán học đầu tiên của Việt Nam – phù hộ mà những đứa trẻ lớn lên trong khu nhà ấy đều học hành giỏi giang, đỗ đạt. Chẳng biết thiêng thật không, nhưng rõ ràng là trong khu nhà ấy, hầu như nhà nào cũng có con được học bổng du học nước ngoài, hay đạt giải học sinh giỏi quốc gia… Chuyện được chuyển thẳng vào trường chuyên hay đậu vài ba trường đại học, với chúng tôi là hết sức bình thường.
Cha mẹ tôi làm thầy, nhưng cả bốn anh chị em chúng tôi chưa có dịp xem cha mẹ đứng lớp một ngày nào cả, bởi lẽ chúng tôi đều có con đường đi riêng của mình. Ngày xưa, nghề giáo còn cơ cực lắm. Căn nhà khoảng 50m2 là nơi sinh sống cho cả sáu con người, mà sao không thấy chật, có lẽ vì thời đó đồ đạc còn ít quá, nhu cầu cũng giản đơn. Bù lại, chúng tôi có khu vườn thật rộng. Khu vườn yên tĩnh toàn lá hoa và cây trái - là nơi lưu giữ bao kỉ niệm tuổi thơ và cũng góp phần nuôi chúng tôi khôn lớn. Trong khu vườn ấy, mẹ trồng rau - những giàn đậu quả đu đưa xanh biếc, cà chua chín mọng đỏ au, cải xanh rờn từng luống, mồng tơi leo ven bờ rào với những chùm quả tím được chúng tôi lấy làm mực bôi lem luốc cả bàn tay, rau thơm, rau dền và thật nhiều rau lá khác. Trong khu vườn ấy, cha tôi làm những giàn bầu bí mướp, ngày ngày cha thụ phấn, tôi nằm trên cái võng đung đưa dưới bóng mát của giàn cây, nhìn theo ong bướm lượn lờ và đếm quả non trên giàn. Và cũng trong khu vườn ấy, chị em tôi trồng hoa. Mỗi lần mưa xuống, huệ mưa nở hồng cả lối đi, mà xứ Huế vốn mưa nhiều - đông cũng như hè, nên con đường hoa trong sân nhà tôi luôn rực rỡ. Tóc tiên dây cũng leo lên cái giàn tre nho nhỏ, nở hoa đỏ thắm. Những cành sao nhái mảnh mai ngày ngày đón nắng như những cánh bướm chấp chới bay lên. Thạch thảo tím cả sân nhà, và có những bụi hoa tôi chẳng biết tên cứ âm thầm nở, vãi hạt mỗi đợt hoa tàn để vườn tươi mãi sắc hoa.
Cha mẹ ở trường làm nghề giáo, về nhà lại phải làm thêm đủ thứ khác để nuôi con - mà vào thập niên 1980, hầu như ai chả vậy. Tôi nhớ nhà chúng tôi cũng nuôi heo, nuôi gà, nuôi vịt, nuôi cả chim bồ câu… Rõ là trong cái thời khốn khó ấy, chúng tôi vẫn cần cả bánh mì lẫn hoa hồng. Tôi nhớ những con gà mái cục ta cục tác dẫn con đi kiếm mồi, đàn gà con lông vàng óng ả mà chị em chúng tôi giành nhau mỗi đứa sở hữu vài con. Mỗi buổi sáng mai, anh em tôi chạy ra chuồng xem gà đẻ, chờ quả trứng hồng xinh lăn ra là đưa tay đón lấy, đem vào nhà. Chim câu thì sống trong cái chuồng xinh xắn áp mái nhà, hàng ngày vẫn tự do bay đi bay về, nhưng rồi một hôm cha tôi quên cất thang, đêm kẻ trộm vào bắt mất lũ chim, chúng tôi tiếc ngẩn ngơ. Sau này, nhà tôi lại còn nuôi ong nữa. Sáng sáng xem đàn ong kéo nhau đi tìm mật thật là vui mắt. Rồi đến ngày lấy mật - tay cầm tảng sáp dẻo quánh, mật ong nguyên chất thơm lừng, ngon hơn mọi thứ mật ong mà tôi đã từng ăn.
Ngày ấy, mỗi nhà thỉnh thoảng còn có bột mì của Liên Xô viện trợ. Cứ sáng sáng phải ăn bánh bột mì rán đến phát chán, mà không ăn thì còn biết ăn gì? Thỉnh thoảng cha làm bánh xèo, ngon đến lạ. Bây giờ tôi vẫn nhớ cái cảm giác ngồi bên bếp lửa chờ cha đổ chiếc bánh mới ra khỏi chảo, vừa ăn vội vừa xuýt xoa vì nóng. Mẹ làm kem và yaourt bỏ hàng cho quán, làm được mười thì lũ con ăn hết năm, thôi thì cũng chịu khó để có thêm đồng ra đồng vào, con cái được bồi dưỡng chút ít cho đỡ thèm. Lại nhớ những buổi tối ăn cơm xong, cha mẹ chở nhau sang Đông Ba đi chợ đêm, vì lúc ấy cá theo ghe thuyền về từ cảng biển Thuận An vẫn còn tươi rói, vừa rẻ vừa ngon.
Vẫn nhớ mãi cái sân chung của khu tập thể, lũ trẻ con quần đùi áo cộc chơi đủ thứ trò vào những buổi chiều mát hoặc buổi trưa trốn ngủ. Tôi nhớ một bác ở sát vách nhà tôi cứ than phiền với mẹ tôi rằng buổi trưa không thể nào ngủ được vì tôi toàn chơi trò làm cô giáo, lấy cây thước gõ ầm ầm vào cái bảng treo ở vách tường chung. Nhớ cây trái vườn nhà trĩu quả đượm vị ngọt tuổi thơ. Gần nhà tôi có một cái hồ, xưa toàn lục bình trôi, chị em tôi ra lấy về chơi đồ hàng. Sau đó hồ bị lấp, từ đó mọc lên một khách sạn khang trang, lũ trẻ chúng tôi như thấy thiêu thiếu một cái gì. Sau này viết sách, mặc dù nội dung cả câu chuyện đều là hư cấu, nhưng có rất nhiều kỷ niệm tuổi thơ đã được tôi lồng ghép trong những tình tiết nhỏ của các tác phẩm ấy. Ví dụ như cái hồ được lấp chờ xây khách sạn và trở thành sân thả diều tạm của lũ trẻ trong cuốn tiểu thuyết "Sóng" chính là cái hồ gần nhà mà tôi vừa kể, hay cây xoài mọc lên từ hạt xoài do nhân vật Thanh ăn và vất ra vườn cũng chính là cây xoài của nhà tôi...
Sang thập niên 1990, nhà nhà bớt khổ, bắt đầu có của ăn của để. Khu nhà tôi đâm ra có giá với vị trí mặt tiền đường lớn. Rau cỏ thưa thớt dần, chẳng còn nghe tiếng gà gáy như xưa. Những căn nhà được hóa giá trở thành tài sản riêng, bốn gia đình quanh tôi đều bán nhà dời đi cả, chỉ nhà cha mẹ là vẫn còn đó, dù đã được xây lại khang trang nhưng vẫn nằm lọt thỏm giữa khu khách sạn sầm uất của thành phố. Rồi cuối cùng tất cả các chị em chúng tôi và cha mẹ cũng đều đi xa, về những vùng đất khác. Căn nhà ấy trở thành một ký ức tươi đẹp để nhớ về những ngày xưa.
Cả một cuộc đời theo nghiệp giảng, những ngày 20-11 luôn là ngày hội của cha mẹ tôi. Cha tôi đã 90 tuổi, còn mẹ 83, các thế hệ học trò của cha mẹ đều đã thành danh và cũng lớn tuổi, nhưng họ vẫn luôn nhớ về những người thầy cô giáo cũ, cũng như chúng tôi, dù năm tháng có qua đi, vẫn luôn nhớ về các thầy cô cùng những ngày tháng đẹp với đầy tình yêu và nỗi nhớ.
Đôi khi tôi vẫn nghĩ, cuộc đời cha mẹ tôi như một câu chuyện cổ tích giữa đời thường. Cha tôi - một cậu bé mồ côi cả cha lẫn mẹ khi chỉ mới 13 tuổi và còn phải chăm lo cho hai em nhỏ, đã nỗ lực vượt qua đau thương để học hành, dựng xây sự nghiệp, có một cuộc hôn nhân trọn vẹn với mẹ tôi, trở thành một Nhà giáo Ưu tú và sau cùng là danh hiệu cao quý nhất trong sự nghiệp giáo dục: Nhà giáo Nhân dân. Đó cũng là nguồn cảm hứng khi tôi xây dựng nhân vật nữ chính trong cuốn sách "Đường chúng ta đi".
Nhưng điều mà tôi cảm động nhất, đó là một lần nghe cha mẹ nói với nhau: thành công lớn nhất trong cuộc đời cha mẹ không phải là những danh hiệu mà là cả bốn đứa con đều trưởng thành và có cuộc sống trọn vẹn.
Ngày ấy, có thể chúng tôi không có được một cuộc sống vật chất đầy đủ như bây giờ, nhưng vẫn có một đời sống tinh thần vô cùng phong phú. Tôi có chiếc tủ sách lớn với rất nhiều sách hay, thuở bé tôi cũng được học vẽ, học đàn, học cờ vua..., được hướng dẫn những thú vui lành mạnh đầy sắc màu văn hóa như sưu tầm tem và đĩa nhạc, tập tành làm thơ, viết báo, chăm sóc vườn cây... nên khi ra đời tôi luôn tự hài lòng với bản thân là ngoài kiến thức chuyên môn thì cầm kỳ thi họa thứ gì mình cũng có đủ để cuộc sống thêm phần thi vị. Nhà tôi có rất nhiều báo. Những cuốn sách, cuốn tập của tôi được bọc bằng những tờ họa báo Liên Xô thật đẹp. Những năm tháng cha tôi đi học tập và công tác ở nước ngoài thì quà cho chúng tôi là những con búp bê, lật đật, cặp sách hoặc bút màu... - những thứ mà trẻ con bây giờ không thiếu, nhưng với chúng tôi ngày ấy là cả một thế giới lung linh kỳ diệu.
Và tôi vẫn nghĩ rằng, điều tốt đẹp nhất mà cha mẹ có thể đem đến cho cuộc đời con cái là cho con tình yêu thương và một nền giáo dục tử tế.
Comments